RINPI CIOKIP PHUN TUANBIA TAWI
Rinpi ram Ciokip nih an tlak hmasatbik caah vawlei ngeitu cu Ciokip phun an si. Laimi poahpoah mirang uknak chanchung vialte cu vawlei ngeitu bawi phun uknak (Feudal System) in kan i uk. Nihin Rinpi khua Ciokip phun chung ahhin Cung Ciokip le Tang Ciokip tiin auhnak a um. Cung le Tang timi ruangah a niamdeuh a sangdeuh tinak a um lo. Ciokip ah unau te an si ko.
Rinpi khua a nganchin lengmang i inn 500 leng tiang an si tiah an rak chim tawn. Cuticun uknak lei ah a har chinchin ve. Sang le Veng a kau. Vengkhat le vengkhat, an i rem lo caan a um tawn. Lairam ah fingtlang a tam bantukin Rinpi khua an khuasaknak zong hi fingtlang bo nih a dannak hna a um. Vawlei hmun a va niamnak deuh (kiil tang or cuantang or Siitang) i a ummi hna va uk tu dingah Ciokip phun a simi Pu Za Huk cu an hei thlah. An thlahnak zong cu Fantu unau pawl nih khuahrum mual lung phah tikah kanmah lawng cu kan si kho lo an ti caah an va um pi hna. Cuka ah a ṭhangmi Ciokip hrinsor hna cu Tang Ciokip phun tiah an auh beh hna.
TANG CIOKIP PHUN CHANGKALNING
Tang Ciokip hna an chankalning zoh tikah;
Pu Zo Kaar
Pu Mang Hnin
Pu Van Lo
Pu Ta Hong
Pu Lian Dang
Pu Phit Lian
Pu Lian Vawng
Pu Mang Khal
Pu Za Huk
Pu Than Ngam
Pu Sang Luai
Pu Mang Chum
Pu Duh Hnok
Pu Bil Thang
Pu Hoi Mang
Bawi Uk Mang chan tiin a si.
(Theihternak: Pu Phir Kio Record le Pu Ngun To ṭialmi zohchih in lakmi a si)
CUNG CIOKIP PHUN CHANKALNING
Cung Ciokip hna Chankalning charṭhan ahcun
Pu Zo Kaar
Pu Mang Hnin
Pu Van Lo
Pu Ta Hong
Pu Lian Dang
Pu Phit Lian
Pu Lian Vawng
Pu Mang khal
Pu Mang Rawl
Pu Lian Er
Pu Lian Pung
Pu Zung Suak
Pu Ngei Dun
Pu Hlawn Hniar
Pu Tlei Zarh
Pu Hrang Khuai
Pu Iang Ling
Salai Ni Peng Ling
Pu Zung Suak le Pu Za Kual unau an si. Pu Za Kual fale hrinsor chankalning cu:
Pu Za Kual.
Pu Hlei Phur
Pu Kim Luai
Pu Kip Khuai
Pu Tin Uk
Pu Ṭial Kio
Pu Hram Lian
(Ciokip Hrinsor ah min theih khawh tawk a tangah a dang tein kan langhter te lai)
Pu Zung Suak fale hna cu Pu Ngei Dun, Pu Mang Dum le Pu Tin Er an si.
Pu Ngei Dun
Pu Hlawn Hniar
Pu Tlei Zarh
Pu Hrang Khuai
Pu Iang Ling
Salai Ni Peng Ling
Pu Mang Dum hrinsor chan kalning cu:-
Pu Mang Dum
Pu Ral Chum
Pu Hram Nawi
Pu Khua Uk
Pu Mang Lian
Sang Peng Lian
Pu Ral Chum cu Pu Hram Nawi le Pu Ceu Dun pa a si. Pu Hram Nawi cu Khua Uk le Pu Sa Ci pa a si.
Pu Mang Dum
Pu Ral Chum
Pu Ceu Dun
Pu Al Thang le Pi Doi Hliang
Ceu Mawi
Pu Sa Ci te hrinsor cu a tang Ciokip hrinsor ah kan langhter te lai.
Pu Tin Er hrinsor chan kalning cu:-
Pu Tin Er
Pu No Kio
Pu Huat Hmung
Pu Ṭial Dum
Rev. Tum Peng
Pu No Kio cu Pu Huat Hmung, Pu Duh Khar, Pu Duh Thuan le Pu Duh Sia i an pa a si.
Pu Duh Duh Khar hrinso cu:
Pu Tin Er
Pu No Kio
Pu Duh Khar
Pu Lian Cuai
Kap Khuai
Pu Huat Hmung fale hna cu Ṭial Dum, Ci Luai, Thong Ling, Hrang Khirh an si.
Pu Ci Luai hrinsor chankalning
Pu Tin Er
Pu No Kio
Pu Huat Hmung
Pu Ci Luai
Pu Ṭial Awi
Pu Thong Ling hrinsor chan kalning
Pu Tin Er
Pu No Kio
Pu Huat Hmung
Pu Thong Ling
Pu Khua Peng
Pu Hrag Khirh hrinsor chan kalning
Pu Tin Er
Pu No Kio
Pu Huat Hmung
Pu Hrang Khirh
Pu Thla Ceu
Hlawn Hniar le Pu Za Lian nih Rinpi khua an fuh panh lioah khua kiangkap (khua singsan) a ummi Rinpi phunkhat unau hna cu an hlat hna. Rinpi vawlei le ram an hum hak. Rinpi khua ram kongah zeizong a tlamtling cang, a dai cang, tiah an hmuh hnu ah, Ciokip phun chungah Pu Hlei Phur cu khuabawi na ṭuan lai, kan u pakhat na sinak ah kan i hmai zahnak siseh tiah an ti. Cun "Na thin phang hlah! Na unau Hlawn Hnair le Za Lian kan um hih tiah, khuabawi rian cu an pek. Cuticun Hlei Phur in Kim Luai, Kip Khuai tiang khuabawi rian cu an ṭuan. Kim Luai cu caan tlawmpal lawngah a ṭuan caah Pu Phir Kio record ah a min hmuh a si lo.
Pu Kip Khuai chan hi mirang chan a si cang. Kawlram zalennak kan hmuh tiang Pu Kip Khuai nih khuabawi a ṭuan tiah tiah Pu Phir Kio record ah kan hmuh.
Falam ral an zamnak hi kum (3) chung a si tiah theih. Cucaah Pu Hlawn Hniar le Pu Za Kual te chan chungah ahhin Falam ral nih an kan doh ti khawh a si. Pu Tlei Zarh hi kum 1855 ah a chuah caah, Falam ral cu kum 1830 le kum 1855 karlak ah a si tiah ruah khawh a si. Kanmah Rinpi kut lila in minung (13) nunnak a liam tiah Pu Phir Kio record ah kan hmuh.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ref: Rinpi (Khualsim) le Ciokip Phun Tuanbia
